Adventstradities en volksgebruiken

Kerst is een feest waar zowel kinderen als volwassenen naar uitkijken. Het is de periode van lange donkere nachten waarin de duisternis wordt verlicht door duizenden lichtjes, een periode van vreugdevolle verwachting en een feestelijke stemming. De viering van de geboorte van Jezus Christus is verbonden met vele tradities, die beïnvloed zijn door zowel christelijke als heidense gebruiken Welke van die gebruiken zijn in Tsjechië nog altijd springlevend?

Het is weer advent

In de adventsperiode, die precies vier weken voor Kerst begint, bereidt men zich voor op de feestdagen en beginnen de kerstdecoraties uit de straat en winkels ook langzaam tot de huizen van mensen door te dringen. Op de eerste zondag van advent beginnen veel mensen met het versieren van hun huis en het bakken van kerstkoekjes, en gaan op de pleinen de kerst- of adventsmarkten van start. De grootste adventsmarkt van Tsjechië wordt dit jaar gehouden in Praag, op het Oudestadsplein.

Adventskransen verlichten elk huis

Advent was in het verleden een periode waarin mensen op Kerst wachtten en geen vlees aten. Tegenwoordig wordt er nog maar heel weinig gevast, maar veel gebruiken zijn door de eeuwen heen behouden gebleven. De meest opvallende adventstraditie in Tsjechische huishoudens is de adventskrans. Dat is een krans die meestal gemaakt is van wintergroene planten, zoals conifeer of klimop, met daarop vier kaarsen. Die dienen voor het symbolische aftellen van de vier weken van advent. Elke zondag wordt één kaars extra aangestoken. .

Bloeiende Barbara-takken

Verse bloemen in december? Waarom niet! Het plukken van Barbara-takken is een Tsjechische traditie die stamt uit voorchristelijke tijden. Snijd op 4 december, de herdenkingsdag van de heilige Barbara, een takje van een kersenboom af. Zet het thuis in een vaas met water. Als het takje voor of op 24 december gaat bloeien, gaan in het navolgende jaar alle wensen in vervulling. Vroeger stonden de bloeiende takjes symbool voor de overwinning van de zon op de winter, omdat ze bloeiden rond de winterzonnewende. Tegenwoordig is het simpelweg een mooie en geurige traditie.

Sinterklaas – de voorbode van Kerst

Nog een traditie voorafgaand aan Kerstmis is de viering van het Sint-Nicolaasfeest. Dat valt op 6 december, maar wordt al aan de vooravond daarvan gevierd. Lang geleden begonnen de dagen namelijk niet om klokslag middernacht, maar op het moment dat de zon onderging. Daarom gaat Sinterklaas ‘s avonds met een engel en een duivel de Tsjechische huizen langs. Zoete kinderen worden beloond door Sinterklaas en stoute kinderen worden gestraft door de duivel. Die fungeert uiteraard alleen als afschrikmiddel. Elk kind krijgt van Sinterklaas (meestal een verkleed familielid) kleine cadeautjes en snoepgoed. De afgelopen jaren gaan deze drie mysterieuze wezens niet alleen de huizen, maar ook de adventsmarkten of stadscentra af. Op de avond van 5 december is het mogelijk duivels tegen het lijf lopen die er eerder uitzien alsof ze rechtstreeks uit de hel afkomstig zijn dan uit een kindersprookje. Ook deze traditie is geworteld in een ver verleden, toen men in de voorchristelijke tijd geloofde dat in de winter de poorten van de onderwereld opengingen.

De verkleedpartijen van de heilige Lucia

Aan de vooravond van de herdenkingsdag van de heilige Lucia, op 13 december, gingen er vroeger in het wit geklede figuren langs de deuren, die Lucka’s of Lucia’s werden genoemd. In elke regio zagen de Lucia’s er anders uit. In sommige streken waren ze gehuld in witte gewaden met maskers en klapperende snavels, elders bestoven ze hun gezicht met meel of gingen ze in het zwart gekleed. De Lucia’s controleerden of alles in orde was in de huizen. Tegenwoordig is het in bepaalde regio’s, bijv. in Zuid-Bohemen, alleen nog een leuke gewoonte voor meisjes rond de 10 jaar, die langs de deuren gaan om een liedje te zingen, plezier maken en hun ouders een beetje plagen.

Beleef de tradities zelf

De beste plek om volksgebruiken uit de adventstijd zelf te beleven, zijn openluchtmusea. Bij het openluchtmuseum Veselý Kopec in Oost-Bohemen is op 10 december een adventsbraderie met volkstradities en oude ambachten. Ook bij het openluchtmuseum in Rožnov pod Radhoštěm in Moravië is er op 5 december iets te beleven. Je kunt er het museum bezichtigen en genieten van Sinterklaaslekkernijen! Een echte kerstbraderie is op 9 en 10 december in Rožnov. Op die dagen worden er ambachtelijk gemaakte cadeauartikelen verkocht en kerstliedjes gezongen. Ook kun je zien hoe Lucia’s en duivels langs de deuren gaan en worden alle exposities in het gedeelte Wallachisch dorp tot leven gebracht. Zo krijg je het gevoel 150 jaar terug de tijd in te gaan.