Czeski Krecik: słynny kosmonauta, podróżnik i odkrywca węgla

Jak Zdeněk Miler wpadł na pomysł Krecika?

Był rok 1954, kiedy Zdeněk Miler pracował nad filmem O płóciennej koszulce, który w prosty sposób miał wyjaśnić dzieciom technologię produkcji przemysłowej tkanin. Artysta chciał, aby przez opowieść prowadziła dzieci mała figurka, która tłumaczyłaby produkcję płótna od samego początku aż do etapu finalnego. Długo nie miał wpaść na żaden pomysł, w ramach przerwy wybrał się więc na spacer do lasu w okolicy miasta Kladno i po drodze potknął się o kopiec kreta – i tak zrodził się pomysł! Zdał sobie sprawę, że to jedyna postać, której jeszcze nie wykorzystał Walt Disney. Dwa lata później był gotowy pierwszy film animowany, zatytułowany Jak Krecik dostał spodenki. W 1957 roku na festiwalu w Wenecji film zdobył dwie nagrody główne, a wkrótce kolejną na festiwalu w Montevideo. Stopniowo powstawały kolejne krótkie filmy (trwające od 5 do 29 minut) z cyklu O Kreciku. W sumie powstało ich około 50.

Krecik w kosmosie

Kiedy w 1965 roku pojawił się film Krecik i rakieta, nikt nie mógł przypuszczać, że po niespełna pięćdziesięciu latach Krecik usiądzie w prawdziwej rakiecie. W 2011 roku pluszowa figurka Krecika wykonana z materiałów niepalnych stała się symbolem ostatniej misji kosmicznej promu Endeavour, promującej naukę i badania kosmiczne. Krecika w kosmos wziął amerykański astronauta A. J. Feustel, którego żona Indira Devi Bhatnagar ma czeskie pochodzenie po matce. Drugi raz Krecik poleciał w kosmos 21 marca 2018 roku, tym razem na pokładzie rosyjskiego Sojuza i przez pół roku towarzyszył załodze Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. W kosmosie Krecik spędził więc znacznie więcej czasu niż Vladimír Remek: jedyny czechosłowacki kosmonauta, który w 1978 roku na pokładzie statku kosmicznego Sojuz 28 spędził w przestrzenie kosmicznej 7 dni, 22 godziny i 17 minut.

Krecik w podróży dookoła świata, w formule F1 i w Kladnie

Podróżnicy Pavel Zrzavý i Martina Libřická w projekcie Nasza podróż dookoła świata również wybrali Krecika na swoją maskotkę, jako symbol reprezentujący ojczyznę. Krecik wyruszył w podróż razem z nimi w lutym 2015 roku i w ciągu 527 dni przemierzył 22 kraje, odwiedził setki miast i poznał wiele ciekawych kultur. Ponadto Krecik jeździł Formułą 1 jako zdjęcie na bolidzie stajni Alfa Romeo Racing. Swój dom znalazł potem w pałacu w Kladnie niedaleko Pragi. W 2020 roku otwarto tu wystawę poświęconą miejscowemu rodakowi Zdeňkowi Milerowi i jego najsłynniejszej postaci z bajek. Na dzieci czeka tu przestrzeń interaktywna, kącik fotograficzny, projekcja kilku bajek i film dokumentalny o podróży Krecika w kosmos.
Bajki z Krecikiem towarzyszyły Zdeňkowi Milerowi przez całe życie. Krecik pojawił się w około 50 filmach animowanych Milera i w podobnej liczbie książek. Oprócz Krecika Miler stworzył także inne postacie seriali, takie jak ciekawskiego szczeniaczka lub świerszcza.

Miler – artysta, reżyser, ilustrator  

Zdeněk Miler był absolwentem Szkoły Grafiki, a następnie Wyższej Szkoły Rzemiosła Artystycznego w Pradze. W 1942 roku rozpoczął pracę jako rysownik w Studiu Filmowym Baťa w Zlínie, a trzy lata później przeniósł się do studia Bratři v triku, którym kierował kolejny znany czeski twórca filmów animowanych Jiří Trnka. Rysunek Milera przedstawiający trzech chłopców z kręconymi włosami zwyciężył w konkursie na nowe logo studia. Nagrodą był płatny tygodniowy urlop. Odcinek pilotażowy serialu Jak Krecik dostał spodenki różni się od kolejnych tym, że jest mówiony. Już podczas realizacji drugiej części – Krecik i samochód (1963) – zdecydowano, że kolejne odcinki będą bez komentarza, a Krecik będzie mówił tylko kilka słów. Głosy oddające wyrazy dźwiękonaśladowcze, takie jak hele, jé, jů, tady, pápá, ach jo, śmiech, płacz i inne dźwięki należą do córek Milera, Kateřiny i Barbory.
Zdeněk Miler zmarł w 2011 roku w wieku 90 lat w sanatorium w Novej Vsi pod Pleší. Jego grób mogą Państwo odwiedzić na Cmentarzu Wyszehradzkim w Pradze. Na jego rodzinnym domu w Kladnie znajduje się poświęcona mu tablica pamiątkowa. Oczywiście z Krecikiem, jakżeby inaczej!  Nawiasem mówiąc, jego Krecik jest odnoszącym spore sukcesy biznesmenem. Według szacunków przyniósł Milerowi około 200 milionów koron i nadal zarabia kolejne miliony rocznie.