Jan Jánský – znakomity czeski lekarz

Krew od wieków stanowiła dla ludzi pewną zagadkę. Wiedzieli, że bez niej nie da się żyć. Nie wiedzieli jednak dlaczego. Jednocześnie nie wiedzieli nic o jej składzie, a nawet o tzw. grupach krwi. Większość odkryć dotyczących tego życiodajnego płynu wiązała się z wynalezieniem mikroskopów wysokiej jakości i rozwoju procedur medycznych na przestrzeni ostatnich 150 lat. Właśnie w związku z krwią na scenie pojawia się Jan Jánský, rodowity praski lekarz, który eksperymentalnie potwierdził istnienie 4 różnych podstawowych grup krwi. W tym roku, 3 kwietnia, przypominamy sobie 150. rocznicę jego urodzin.

Krótka informacja o doktorze Jánskim

Jan urodził się 3 kwietnia 1873 roku na Smíchově, wówczas wsi położnej tuż za granicami Pragi. Studiował medycynę na Uniwersytecie Karola w Pradze, a po jej ukończeniu wybrał drogę psychiatry. Około 1900 roku urodzili się jego dwaj synowie. Od I wojny światowej, podczas której służył jako lekarz wojskowy, miał problemy z sercem, które doprowadziły do nieuleczalnej wówczas anginy pectoris. Zmarł 8 września 1921 roku w wieku 48 lat w Czechach Środkowych niedaleko Pragi. W jaki sposób psychiatra zainteresował się badaniami nad grupami krwi? To naprawdę niewiarygodna historia.

Praktyka medyczna i badania naukowe

Jako psychiatra w Pradze zajmował się między innymi związkiem między aglutynacją i krzepliwością krwi a zaburzeniami psychicznymi. W tamtych czasach modne było przekonanie, że zaburzenia krwi są odpowiedzialne za zaburzenia psychiczne. Po wieloletnich badaniach Jánský doszedł do wniosku, że nie ma związku między krzepliwością krwi a chorobami psychicznymi człowieka. W oparciu o te ustalenia napisał rozprawę naukową, a w listopadzie 1906 wygłosił wykład. Na próbkach 3 160 osób chorych psychicznie, które badał, udowodnił, że krew ludzką można podzielić na 4 podstawowe grupy ze względu na pewne różnice w właściwościach czerwonych ciałek krwi. W 1907 roku jego praca została opublikowana i w zasadzie, jako produkt uboczny swoich badań opisał 4 podstawowe grupy krwi! Jednak dalej nie zajmował się badaniami krwi, koncentrując się jedynie na psychiatrii i badaniach neurologicznych. Między innymi intensywnie badał kwestię i znaczenie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Kto odkrył grupy krwi?

Encyklopedie ogólnie mówią, że grupy krwi odkrył austriacki lekarz Karl Landsteiner, który w 1930 roku otrzymał Nagrodę Nobla za całokształt pracy. Do dziś jednak trwają spekulacje wokół ówczesnych równolegle prowadzonych badań. Co prawda podstawowy podział krwi na grupy opisał w 1901 roku Landsteiner, ale opisał wtedy tylko 3 grupy. Kilka lat później czwartą grupę opisał inny lekarz. Do takich samych wniosków – niezależnie od nich – doszedł w 1907 roku Janský, który również udowodnił istnienie czwartej grupy krwi, a dodatkowo dokonał właściwej klasyfikacji grup. Dokonał tego jako pierwszy. Lekarze w ogóle nie wiedzieli o swoim istnieniu. Jako trzeci – badania nad grupami krwi, niezależnie od europejskich kolegów, prowadził amerykański lekarz W. L. Moss. O Jánskim usłyszał dopiero po swoich odkryciach, ale przed ich opublikowaniem w 1910 roku. Z pokorą uznał, że nie był pierwszym i palmę pierwszeństwa oddał Jánskiemu. Można by więc powiedzieć, że grupy krwi mają wielu odkrywców, a los zadecydował, że odkrycia te publikowano w lokalnej prasie fachowej zaledwie w kilkuletnich odstępach czasowych. Jednak Jánský jako psychiatra dalej nie zajmował się swoim odkryciem i nie rozwijał go. Natomiast austriacki lekarz K. Landsteiner badaniom krwi poświęcił całe swoje życie i obecnie wymieniany jest jako główny odkrywca.